خرید رسانه یا اجاره رسانه؟ مساله این است!
اکوسیستم استارتاپی به طور مداوم با رویکردها و مدل‌های کسبوکار جدید در حال تحول است. از سوی دیگر به سبب رویکردهای اقتصادی، این اکوسیستم پویا مانند صنایع دیگر دستخوش تغییرات و فراز‌ونشیب‌های بسیاری طی دوران مختلف خواهد بود. شاید بتوان سال 1403 را یکی از سال‌های تاثیرگزار برای اکوسیستم استارتاپی و به خصوص استارتاپ‌های به بلوغ رسیده در نظر گرفت؛ از خرید سهام دیجیکالا توسط همراه اول تا تملک کامل کافه بازار توسط تپسل و نهایتا خروج بنیان‌گذاران آپ.
خبرهای مهمی که در بهمن ماه امسل در حوزه تبلیغات دیجیتال رخ داد و تا حد زیادی فعالین این حوزه و همچنین اکوسیستم استارتاپی را شوکه کرد، ابتدا خرید کامل سهام کافه بازار توسط تپسل، در ادامه واگذاری تمامی جایگاه‌های تبلیغاتی اپلیکیشن دیوار به یکی از رقبای تپسل و در انتها خبر مذاکره برای خرید شیپور توسط تپسل بود.
تپسل با خرید کامل سهام کافه‌بازار، گام بزرگی برای گسترش نفوذ خود در این اکوسیستم برداشته و طبق شنیده ها در حال مذاکره برای خرید سهام شیپور و چندین استارتاپ بزرگ دیگر است. این تحولات نشان می‌دهد که بازار تبلیغات دیجیتال ایران در آستانه یک تحول اساسی قرار گرفته است. این تحول بزرگ نه تنها ظرفیت‌های جدیدی برای اقتصاد دیجیتال کشور ایجاد می‌کند، بلکه چشم‌انداز نوآورانه‌ای را برای تبلیغات دیجیتال و توسعه فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی ترسیم خواهد کرد؛ اما این خرید چه معنایی برای اکوسیستم فناوری ایران دارد و چگونه می‌تواند آینده را شکل دهد؟
این گزارش سعی دارد با نگاه به ابعاد مختلف اکوسیستم استارتاپی تبلیغات از دریچه وضعیت تعامل بین کسبوکارهای این حوزه، به نقد و بررسی تحولات اخیر بپردازد.
همراهی استراتژیک برای رسانه‌داری یا اجاره فضای تبلیغاتی
پاسخ به این سوال که تفاوت بین «خرید یک شرکت» و «اجاره فضای تبلیغاتی به مدت یک سال» کدام استراتژی درست صنعت است، می‌تواند مسیر استراتژیک آینده را بهتر ترسیم کند. شرکت تپسل، با توانمندی‌های برجسته در حوزه تبلیغات دیجیتال، موفق شد مالکیت کامل «کافه بازار»، بزرگترین فروشگاه اپلیکیشن ایرانی با بیش از ۵۵ میلیون کاربر، را از هلدینگ هزاردستان به دست آورد. این خرید به معنای کنترل کامل تپسل بر زیرساخت‌ها، داده‌ها و استراتژی‌های کافه بازار است که به آن اجازه می‌دهد با استفاده از این پلتفرم عظیم، نوآوری‌های بلندمدتی را در صنعت تبلیغات و توزیع اپلیکیشن دنبال کند. در مقابل، یکتانت با اجاره انحصاری «فضای تبلیغاتی بنری سایت دیوار» به مدت یک سال، تنها به بخشی از ظرفیت تبلیغاتی این پلتفرم دسترسی پیدا کرده است. این اجاره، یک توافق موقت است که صرفاً امکان نمایش تبلیغات در بخش مشخصی از دیوار را فراهم می‌کند و هیچ‌گونه مالکیت یا نفوذ راهبردی بر این پلتفرم به یکتانت نمی‌دهد.
تفاوت اصلی اینجاست: خرید یک شرکت مانند اقدام تپسل، قدرت تصمیم‌گیری کامل و دسترسی به تمام منابع آن را به ارمغان می‌آورد و نشان‌دهنده دیدگاهی بلندمدت و ریشه‌دار در توسعه اکوسیستم دیجیتال است. اجاره فضای تبلیغاتی، مانند کاری که یکتانت انجام داده، یک همکاری محدود و کوتاه‌مدت است که صرفاً به بهره‌برداری از یک فرصت تبلیغاتی خاص خلاصه می‌شود. تپسل با این حرکت استراتژیک، نه‌تنها جایگاه خود را به‌عنوان یک بازیگر کلیدی در تبلیغات دیجیتال تثبیت کرده، بلکه با ادغام منابع کافه بازار، پتانسیل خلق ارزشی پایدار و گسترده را در بازار ایران به نمایش گذاشته است.
خرید کافه‌بازار در آستانه عرضه سهام در بورس
نگاه دوم در خصوص تملک کافه بازار را می‌توان اینگونه در نظر گرفت خرید کافه بازار توسط تپسل معامله‌ای بود که با توجه به سابقه تپسل و یکتانت در صنعت تبلیغات و همچنین تلاش هر 2 مجموعه برای بورسی شدن (که البته صحبت‌های اخیر مدیر عامل تپسل حاکی از آن بود که این شرکت فرایند پذیرش خود را متوقف کرده است در حالی که یکتانت پذیرش خود را گرفته) می‌تواند فرصتی طلایی باشد و معمای بورسی شدن تپسل را از طریق کافه بازار حل کند.
کافه بازار پس از 4 سال انتظار، آبان امسال در فرابورس پذیرش شد تا یکی از استارت‌آپ‌هایی باشد که وارد فرابورس می‌شود. پیش‌بینی می‌شود سهام این شرکت تا پایان سال در فرابورس عرضه شود، با این حال با تغییر سهامداران جدید مشخص نیست چه آینده‌ای در انتظار عرضه کافه‌بازار در فرابورس باشد. در همین زمینه، گروه هزاردستان در اطلاعیه‌ای نوشت: «ازاین پس، هرگونه تصمیم‌گیری در مورد کافه‌بازار ازجمله درج نماد کافه بازار در بورس به استراتژی‌های آتی سهامداران جدید بستگی خواهد داشت.»
از طرفی، خیز تپسل برای خرید شیپور نشان‌دهنده نگاه جدی این مجموعه به ظرفیت‌های بازار سرمایه برای توسعه کسبوکارهای خود است. شیپور در اردیبهشت امسال به میزان ۲۸.۹ میلیون یورو معادل ۱۲۷۶۰میلیارد ریال ارزش‌گذاری شد تا به طور جدی برنامه ورود آن به بورس آغاز شود. شیپور از مرداد ماه سال ۱۳۹۱ با موضوع نیازمندی‌های آنلاین راه‌اندازی شده و هدف اصلی آن در ارتباط قرار دادن خریدار و فروشنده به صورت مستقیم است. اگر این خبر نیز درست باشد (که هیچکدام از مجموعه‌های تپسل و شیپور تا کنون خبر مذاکره را تکذیب نکرده‌اند) به این معناست که تپسل مسیر ورود به بازار سرمایه و توسعه اکوسیستم تبلیغات دیجیتال را از راه تملک رسانه‌های بزرگ در پیش گرفته است.
می‌توان گفت تپسل در حال حاضر با خرید کافه بازار، به‌عنوان بزرگترین اپ‌استور ایرانی با بیش از 55 میلیون کاربر و خریدهای آتی که مدیرعامل تپسل (سبحان فروغی) در مراسم نشست خبری به آن اشاره کرد، به‌دنبال ایجاد انحصار در صنعت تبلیغات دیجیتال ایران است. بازیگر دیگر این صنعت مدعی سهم بازار 80 درصدی از صنعت تبلیغات است. فارق از اینکه این ادعا تا چه حد صحت دارد، حالا باید تپسل را بزرگترین بازیگر این صنعت بشمار آورد.
این اتفاق یک نقطه‌عطف در تاریخ بازار اپلیکیشن ایران است و می‌تواند تأثیرات عمیقی بر رقابت با گوگل‌پلی، وضعیت توسعه‌دهندگان و صنعت تبلیغات دیجیتال داشته باشد. موفقیت تپسل در این مسیر، به توانایی این شرکت در مدیریت چالش‌ها و بهره‌برداری از فرصت‌های پیش رو بستگی دارد. تمرکز بر نوآوری، ارائه خدمات ارزش افزوده و درک عمیق از نیازهای بازار ایران، عوامل کلیدی در موفقیت این معامله خواهند بود.
در انتها با توجه به بررسی وضعیت بازیگران بزرگ صنعت در عرصه بین‌المللی می‌توان به سوال اصلی متن اینگونه پاسخ داد که نمونه‌های موفق و بزرگ این صنعت مانند گوگل و متا، با تملک و خرید رسانه‌ها و پلتفرم‌های بزرگ توانسته‌اند که یکپارچگی بیشتری در بهینه‌سازی خدمات ایجاد کنند. با این منطق می‌توان گفت که مسیر موفقیت یک پلتفرم بزرگ تبلیغاتی از راه تملک، سرمایه‌گذاری، خرید رسانه‌ها و پلفترم‌های بزرگ می‌گذرد، تا بتوانند با ایجاد تغییرات استراتژیک در لایه تصمیم گیری، باعث توسعه اکوسیستم بشوند.
البته باید در نظر گرفت که این استراتژی برای تمام پلتفرم‌های تبلیغاتی کارساز نیست، چرا که با بررسی مدل‌های مشابه بین‌المللی می‌توان ادعا کرد که خرید رسانه برای ادنتورک‌های کوچک به هیچ وجه توجیه اقتصادی و کسب‌و‌کاری نخواهد داشت و بهترین گزینه برای این ادنتورک‌ها تا رسیدن به مرحله بلوغ، اجاره فضای تبلیغاتی رسانه‌های متوسط و کوچک است.
