موضوع ویدیوهای مبتنی بر گرافیک و تجربیات طراحان ایرانی در این زمینه، موضوعی است که تا به حال به آن پرداخته نشده است و با بررسی آن و صحبت با پیشگامان این عرصه می توان راه را برای کار در این زمینه هموارتر کرد.
مجموعه گفتگوهای من با طراحان شاخص ایران که در این سایت خواهید خواند، بخشی از تجربه یا بهتر بگویم زندگی طراحان ایران است.
امیرحسین قهرایی (طراح ساختار و کارگردان علی کوچولو)
ابراهیم حقیقی (طراح و تصویرساز علی کوچولو)
امیر اثباتی (طراح و کارگردان علی کوچولو)
پیش از این که به معرفی گروه و نحوه ساخت کار بپردازم، باید بگویم آدم هایی که در دهه شصت در ایران به ساخت کارهای این چنین پرداخته اند بخشی از حافظه جمعی ما را ترمیم و سازنده پایه های فرهنگی نسلی هستند که کودکی خود را در جنگ سپری کرد.
زمانی که موسیقی ساخته نمی شد به جزء مارش های جنگی و سرودهای ملی و وقت و سرمایه ای برای طراحی و بهبود فضای تصویری صرف نمی شد چون جنگ هنرپیشه اول زندگی مردم ایران بود.
رضا کوچولو که بعداً نامش به علی کوچولو تغییر یافت در دوران بمب باران های تهران ساخته شد از لی‌آوت ها و فضاسازی های کار چیزی باقی نمانده چون در زمان جنگ، سل انیمیشن به ایران وارد نمی شد و پس از فیلم برداری هر پلان، ناگزیر سل ها از فضا سازی ها جدا می شد تا بارها و بارها از آن استفاده شود و اگر ابتکار ابراهیم حقیقی در ساخت فیکسوگام( چسب قابل جدا شدن) نبود احتملا همان سل ها هم، زیر چسب های بی ربط چروکیده می شدند. چسبی که از مخلوط کرپ زیر کفش و بنزین درست می شد.
قصه های علی کوچولو به سفارش وحید نیک خواه آزاد که در اوایل دهه شصت مدیر شبکه دو سیما بود کلید خورد، حسن تهرانی (طنز نویس) مجری طرح و تهیه کننده، علی کوچولو را بر اساس سی قصه کوتاه که در کیهان بچه های همان سال به چاپ رسیده بود طرح ریزی کرد. گروه کارگردانی در ابتدا امیرحسین قهرایی و بعد از او جواد میرمیران و شهلا اعتدالی بودند که در نهایت امیر اثباتی کار را ادامه داد.
گروه عکاسی را بهمن جلالی و همسرش رعنا جوادی تشکیل دادند و م.آزاد(محمود مشرف آزاد تهرانی) شعر تیتراژ را سرود، بابک بیات موسیقی اش را ساخت و امید آهنگرانی نقش علی و فرزانه کابلی در نقش مادرعلی بازی کردند. ابراهیم حقیقی هم با تکنیک زیبای خود خانه علی کوچولو را ساخت و فضاسازی او ساختار یک پارچه ی را برای روایت قصه ها ایجاد کرد. فیلمبرداران آقایان قلی زاده و فیجانی کار را ضبط وفهیمه راستکار قصه را روایت کرد.عکسبرداری در پلاتوی پخش ایران و فیلمبرداری انیمیشن و مراحل پیش تولید در استودیو فیلمساز انجام شد. یک گروه تمام عیار، شاید این گروه دست به هر کار مشابه ای می زد نتیجه همان ماندگاری و دلنشینی علی کوچولو را داشت.
قصه از این جا شروع می شود که پس از تصویب طرح، حسن تهرانی و شهلا اعتدالی دو محور اصلی کار در ابتدا تصمیم می گیرند کارگردانی کار را به امیرحسین قهرایی بسپارند. امیرحسین قهرایی پیشنهاد می کند کار بر اساس عکاسی پیش برود. عکس هایی که بر روی صفحه های لیت عکاسی، چاپ می شد و بر روی پس زمینه های طراحی شده قرار می گرفت، طبق این طرح فضا سیاه و سفید بود و وقتی به رویاهای کودک پرداخته می شد، بخشی از تصویر آبرنگی و رنگی می شد.
علی کوچولو، امیرحسین قهرایی و ابراهیم حقیقی را با هم آشنا می کند. همکاران دیروز و دوستان امروز ، هر دو جوان و مشتاق به خلق اثری تازه و زیبا، شروع به کار می کنند.طبق طرح اولیه قرار بود با یک دوربین عکاسی پنج عکس در ثانیه ثبت و هر عکس با پنج فریم دیزالو، بیست و پنج فریم در ثانیه را تکمیل کند. اما کار اینچنین پیش نرفت. لیت های چاپ شده شفافیت سل انیمیشن را نداشتند و پس زمینه مات و محو دیده می شد، در نتیجه عکس روی کاغذ عکاسی چاپ شد و ابراهیم حقیقی برای پرداخت کار مجبور شد تمام عکس ها را با تیغ دوربر کند که بعد از ساخت چند قسمت، همکار دیگری مسئولیت این جداسازی را پذیرفت تا ابراهیم حقیقی زمان بیشتری برای ساخت فضا و تصویرسازی داشته باشد.
ابراهیم حقیقی برای ایجاد فضا برای روایت در سی قسمت فضاها را محدود کرد به خانه، حیاط و کوچه. از چوب پنبه مهرهایی ساخته شد تا خشت خشت خانه علی کوچولو کنار هم گذاشته شود، تکنیکی زیبا برای فضا سازی کار و فضای خاکستری که ایجاز ضربه های قلم مو گاهی شمعدانی های گلدان و گاهی ماهی داخل حوض را رنگی می کرد. هرگاه علی قصه به گوشه ای می نشست و به فکر فرو می رفت، ابری آبرنگی بالای سرش رویاهای رنگی او را در بر می گرفت.
روایت تصویری کودکانه، که در قالب ترکیب های فانتزی ایرانی زیبا، خاطره ای آرام را از روزهای پر سر و صدای جنگ در ذهن کودکان آن دوران ثبت کرد. تصاویر ساده و دلنشین از جنس رویای کودکی.
طرح هایی برای بچه هایی که قرار نبود قهرمان باشند، علی نه قهرمانه، نه خیلی کم رو، نه خیلی پرحرف . . .، اتاقش طاقچه داره، حیاطش باغچه داره. . .نمادهایی که از خانه ایرانی در ذهن ما ریشه کرده است. زندگی جاری در حوض آب و شمعدانی های گوشه حیاط، اما قصه در این جا تمام نمی شود.
گروه دچار تحولاتی می شود، پس از به وجود آمدن ساختار و ساخت قسمت اول، امیرحسین قهرایی به امریکا و بهمن جلالی به آلمان سفر می کنند . جواد میرمیران، شهلا اعتدالی و سپس امیر اثباتی که در ابتدا برای کمک به بخش عکاسی در گروه حضور داشت، هر یک کارگردانی قسمت هایی از مجموعه را بر عهده گرفتند.
امیر اثباتی حدود ده قسمت از قصه های علی کوچولو را با الگویی که امیرحسین قهرایی و ابراهیم حقیقی فراهم آورده بودند کارگردانی و طراحی انیمیشن کرد. او علاوه بر این طراحی انیمیشن تعدادی از قسمت های دیگر را نیز انجام داد. امیر اثباتی قصه ها را کمی تصویری تر کرد همان تفاوتی که بین قصه دیدنی و خواندنی وجود دارد و بر اساس آن استوری بردی کشید، ساخت استوری بردهای منظم باعث شد کار راحت تر رج بخورد و زمان فیلم برداری به یک، سوم کاهش یابد. امیر اثباتی برای بازی گرفتن از بچه ها از یک آینه قدی استفاده کرد و بنا به احتیاج از بچه ها می خواست جلوی آینه شکلک های خاصی در بیاورند و همان را جلوی دوربین رعنا جوادی تکرار کنند.
علی یا همان امید و دوستانش باید مجاب می شدند تا در زمینه سفید استودیوی عکاسی نقش بازی کنند . مثلا یکی از روزهای عکاسی از بچه ها خواسته شد به بالا نگاه کنند و قیافه ناراحت به خود بگیرند، چون در قصه بادبادک علی و دوستانش به تیرچراغ برق گیر کرده بود. اما بچه ها می گفتند این مسئله ناراحتی ندارد و اگر در واقعیت این اتفاق بیافتد ما دوباره بادبادکی خواهیم ساخت!!. . . آینه قدی راه حلی بود که باعث می شد منطق بچه ها روند تولید را مختل نسازد و کار سرعت بیشتری پیدا کند.
روند کار این چنین بود که عکس ها بر طبق استوری برد گرفته و پس از انتخاب و چاپ دوربر می شدند. آدم های دوربر شده، پس از چسبانده شدن بر طلق ها و قرار گرفتن روی پس زمینه های نقاشی شده سوار بر فضای زندگی بازی خود را زیر دوربین فیلمبرداری انیمیشن از سر می گرفتند و با پایان فیلمبرداری، قصه علی کوچولو قابل دیدن می شد.
به علت کمبود ساخت موسیقی مختص کودکان موسیقی تیتراژ علی کوچولو به لالایی برای خوابیدن کودکان تبدیل شد و علی کوچولو این مرد کوچک، تبدیل به یک اثر ماندگار.
باغچه‌ای داره گل گلی کنار حوضش بلبلی، لای لای لای.
*استوری برد قسمت دندان درد و عکس های پشت صحنه علی کوچولو( آرشیو امیر اثباتی)
*بازسازی بخشی از تیتراژ علی کوچولو (آرشیو ابراهیم حقیقی)
سلام
برای باز کردن این دریچه به داستان شکل گرفتن از یکی خاطرات شیرین دوران کودکی تشکر میکنم.
منبع این مقاله رو هم لطفاً ذکر کنید